Kaat & Tijhuis Orgelmakers

Urk Immanuelkerk

2009/2010 Verplaatsing Verschueren (1965) orgel uit Klooster Brakkenstein te Nijmegen  naar Christelijk Gereformeerde Immanuel-kerk op Urk

Website van de kerk: http://www.maranatha-urk.nl

Voortgang werkzaamheden

Eind augustus 2012
Foto's en films door Wieger van Asperen
Film Bob Thijs is bezig met het opsnijden van expressions.
Film Sander van den Houten bezig met het plaatsen van de frontpijpen van het rugwerk
Foto's plaatsen frontpijpwerk

	De eerste frontpijpen van de Prestant 8' van het rugwerk zijn geplaatst. De pijpen van de discant staan daarachter.
Speeltafel	Het solderen van de hanger op de pijp, zodat de pijp vast kan worden gehaakt.
Plaatsen van een frontpijp door Sander van den Houten	Een van de zalen in de kerk is ingericht als pijpenmakerij
De verpakte frontpijp, Prestant 16' van het hoofdwerk.	Het pijpwerk in het rugwerkfront heeft overlengte. Hier worden door Bob Thijs de expressions uit de pijp gesneden.
Onder toeziend oog plaatsen van frontpijpwerk

Medio augustus 2012
Foto's door Wieger van Asperen
Bob Thijs is bezig met het opsnijden van de Cornet van het hoofdwerk.
Het dunne kraslijntje boven de kernspleet geeft de hoogte van de opsnede aan

Midden juni 2012
Foto's door Wieger van Asperen

Ronding van een pijptoren	De pijpgaten in de rugwerkkas
Het bevestigingsblokje van de rugwerktremulant.	Hetzelfde blokje eikenhout, nu op zijn definitieve plaats
Stemkrukken in de koppen van een tongwerk
Inmiddels zijn de nieuwe registerknoppen geplaatst	De rugwerkkas met het pijpwerk van de Octaaf 4'

Begin juni 2012
Foto's door Wieger van Asperen

Afgesleten oude registertrekkers	Nieuw registerplaatjes
De nieuwe registerplaatjes komen op nieuwe registerknoppen, die beter passen bij de gewijzigde orgelkas	Toetsmechaniek
Wellenbord	Nieuwe kantsleep op de hoofdwerklade voor de Cornet
Harrie werkt  0p de pedaallade aan het transmissiesysteem voor de Prestant 16'	De orgelkas past net in de montagehal
De rugwerklade is voorzien van een nieuwe kantsleep, hierop wordt de Prestant 8' geplaatst.	De orgelkas in de montagehal

Medio mei 2012

Eind maart 2012

Controle intonatie pijpwerk	Bouw orgelkas
Bouw orgelkas	Restauratie mechanieken
Bouw orgelkas	Gerestaureerde speeltafe;
Bouw orgelkas

Begin maart 2012

Doorkijkje	Wellenbord
Restauartie pedaal	Geopende windlade
Deel van de registertractuur	Klavieren
Deel van de orgelkas

Medio januari 2012

Januari 2012

Midden november 2011
Diverse restauratie werkzaamheden

Nieuw leer inliggende balgen	Kantsleep boren RW
nieuwe ventielafdichting (leer)	Nieuw leer op de balgen
gerstaureerde mechaniekdoorvoer	Ventielsleuven vergroten
Gerestaureerde mechaniekdelen	Toetsmechaniek pedaal nieuw vilt.
Restauratie manualen

Begin november
Start restauratie windladen

Begin maart 2011 Ontwerp front door Henk van der Luyt

HISTORIE

Het orgel is in 1965 gebouwd voor de kloosterkerk van het klooster Brakkenstein te Nijmegen door de firma Verschueren te Heythuysen als een twee-klaviers mechanisch orgel met Hoofdwerk, Rugwerk en Pedaal. Aanvankelijk is alleen het Hoofdwerk en het Pedaal geplaatst. Het Rugwerk, dat tijdens de bouw al was voorbereid, is in een later stadium bijgeplaatst.

Sindsdien heeft het instrument de volgende dispositie:

Koppels:
Hoofdwerk-Rugwerk
Pedaal-Hoofdwerk
Pedaal-Rugwerk

Het instrument is destijds geadviseerd door Katholieke Klokken en OrgelRaad en werd toen gezien als één van de paradepaarden van deze K.K.O.R.
De kas is gemaakt van Irokoteak en is vrijwel onbeschadigd.
In de achterwand is gebruik gemaakt van panelen van een zachtere houtsoort.
Deze panelen zijn aangetast door houtworm en dienen vernieuwd te worden.

De klaviatuur kan afgesloten worden met twee deuren.
De klavieren zijn voorzien van ivoorbeleg, de boventoetsen zijn van ebben.
De knoppen zijn van wit kunststof met ingegraveerde tekst volgens de Verschueren huisstijl.
De Prestant 16’ van het Pedaal is uitgevoerd in rood koper, het overige metalen pijpwerk is van orgelmetaal.

OVERPLAATSING NAAR URK EN WIJZIGINGEN

Het instrument zal worden overgeplaatst en de dispositie zal op een aantal plaatsen worden aangepast en uitgebreid. Dit is nodig om het orgel als volwaardig begeleidingsorgel te kunnen laten functioneren in een Protestantse kerk.
Het instrument krijgt dan de volgende dispositie:

Koppels:
Hoofdwerk-Rugwerk
Pedaal-Hoofdwerk
Pedaal-Rugwerk

Tremulant op het Rugwerk


Kas
De huidige kas van het orgel is vrij strak vormgegeven.
Deze zal worden aangepast en worden voorzien van lijstwerk zodat het instrument een gewenste klassiekere uitstraling krijgt.
Om de Prestant 16 van het Hoofdwerk onder te kunnen brengen wordt er een spitse middentoren aangebracht Hierdoor krijgt ook het frontaanzicht betere proporties.
De beide pedaaltorens moeten zakken, voor de huidige opstelling is er onvoldoende hoogte beschikbaar.
De Rugwerkkas zal in overeenstemming worden gebracht met de Hoofdwerkkas. Dit betekent dat er ook bij het Rugwerk een spitse middentoren wordt aangebracht waarvan de frontpijpen worden aangesloten als Prestant 8’. Ook hier wordt de kas van lijstwerk en lofwerk voorzien.

Klik op de afbeelding om een grotere versie te bekijken

Frontpijpen
De huidige frontpijpen in de pedaaltorens zijn uitgevoerd in roodkoper, de overige frontpijpen zijn van orgelmetaal. Deze zullen worden gehandhaafd.
Voor de middentoren en de zijvelden worden nieuwe frontpijpen gemaakt van orgelmetaal in de zelfde factuur als de bestaande.
Een aantal vrijgekomen frontpijpen van het Hoofdwerk wordt gebruikt voor de nieuwe middentoren van het Rugwerk zodat hier kleurverschil wordt voorkomen.
Voor de Prestant 16’ worden de grootste pijpen uitgevoerd als gedekte houten pijpen, die opgesteld staan in de orgelkas.

Hoofdwerk
Het Hoofdwerk wordt uitgebreid met een Prestant 16’.
Hiervoor zal een nieuwe middentoren gemaakt worden waarin zeven pijpen worden opgesteld, indien mogelijk, vanaf F groot.
De grootste pijpen worden afgevoerd naar de Pedaaltorens en uitgevoerd als gedekte houten pijpen.
Vanaf c0 staan de pijpen opgesteld op de lade, uitgevoerd in orgelmetaal, evenals de zeven frontpijpen.
De voortzetting van dit register zal op de stok van de huidige Prestant 8’geplaatst worden.
De huidige Prestant 8’wordt geplaatst op de stok van de Gemshoorn 8’.
De kleine frontpijpen die vrijkomen zullen worden voorzien van nieuwe voeten en op de lade worden geplaatst.
De Gemshoorn 8’ komt te vervallen. Het pijpwerk van dit register wordt, als de ruimte en de mensuur het toelaat, als Open Fluit 4’ geplaatst op het Hoofdwerk. De Open Fluit verhuist dan naar het Rugwerk en vervangt de Quintadeen 4’.
De Sesquialter 2 st. wordt verplaatst naar het Rugwerk en komt daar op een kantsleep te staan.
Op de stok van de Sesquialter komt een Quint 2 2/3‘ te staan.
Aan de voorzijde van de lade wordt een kantsleep aangebracht voor de Cornet 5 sterk, die op een bank komt te staan tegen het front.
De pijpen worden met wind gevoed door middel van conducten.

Rugwerk
De Larigot 1 1/3’ wordt gewijzigd in een Nasard 2 2/3’.
De bestaande pijpen worden opgeschoven en aangevuld met nieuwe pijpen of indien mogelijk door bestaand materiaal.
De Sesquialter van het Hoofdwerk wordt door middel van een kantsleep toegevoegd aan het Rugwerk.
Het Rugwerk wordt uitgebreid met een Prestant 8’ zodat het reugwerk een achtvoets basis krijgt.
De grootste pijpen worden uitgevoerd als gedekte Quintadeen-pijpen. De overige pijpen staan, indien mogelijk vanaf F, in het front van de nieuwe middentoren en deels op de kantsleep.
Verder wordt het Rugwerk van een tremulant voorzien.
Om voldoende ruimte te creëren voor de uitbreiding van de lade met een tweetal kantslepen zal de Rugwerkkas aan de frontzijde worden verdiept.


Pedaal
De Schalmey 4’ van het Pedaal wordt verwijderd. Hiervoor in de plaats komt een nieuwe Trompet 8’ met Franse kelen en bekers.


 
Kloostercomplex te Nijmegen-Brakkenstein

De informatie over de architect Hendrik Van de Leur is afkomstig van de volgende website: http://home.tiscali.nl/~wnn442907/

In 1962 krijgt Van de Leur opdracht om een kerk uit te breiden en kloostercomplex te ontwerpen voor de paters van de congregatie van het Heilig Sacrament (s.s.s.) in Nijmegen-Brakkenstein. Zij hebben daar al een aantal jaren een kerk, die inmiddels te klein is geworden omdat de wijk Brakkenstein volgebouwd wordt.



Van de Leur ontwerpt hier óm de oude kerk heen een nieuwe kerk, met daarachter een zeer ruim bemeten priesterkoor. Aan de buitenzijde is de oude kerk niet meer zichtbaar. De kerk heeft geen toren, ze wordt gesierd door een dakruiter op de kruising tussen het transept en het schip. De luidklokken van de kerk staan achter de kerk opgesteld, op het dak van een bijgebouwtje.

Binnen zien we in het schip van de kerk, het gedeelte waar de mensen in de banken kunnen plaatsnemen, dat de oude buitenmuren van de kerk veranderd zijn in pilaren. Daarnaast is een nieuw zijpad gemaakt, zodat de ruimte tussen de oude kerkmuren nu optimaal benut kan worden om mensen te laten plaatsnemen. Het was ook de wens van de opdrachtgevers de oude kerk te laten staan, omdat deze met veel dubbeltjes en kwartjes door de parochianen bij elkaar gespaard was. Men vond het niet passen om het af te breken... Bij het orgel is nog een gedeelte van de oude muren aanwezig. Een vernuftig idee!

Van de Leur ontwerpt hier in deze Sacramentskerk geheel in de geest van de tijd: Grote vlakken muur wisselen af met grote vlakken glas. We vinden hier glas-in-beton: de ramen vormen een maaswerk van beton. Zijn leermeester Dom Bellot paste overigens al glas-in-beton toe in het klooster van Wisques en in het klooster van Vanves (Parijs). Het transept en het priesterkoor zijn door Van de Leur groot ontworpen zodat veel priesters erop plaats kunnen nemen. In deze tijd van ontkerkelijking blijkt deze kerk dus veel te ruim bemeten, in 2009 is de laatste mis gehouden en ze zal vervangen worden door een nieuwe kleinere kerk, waarbij een aantal elementen van deze kerk verwerkt zullen worden in het nieuwe kloostercomplex. Tijden kunnen veranderen blijkbaar...

Het kloostercomplex bevindt zich ten zuiden van de kerk. Het is strak, modern van opzet. Verrassend vinden we hier de binnentuin met omgang, die leidt naar de kleine kapel.

De kapel is gebouwd in dezelfde stijl als de kerk: Grote muurvlakken afgewisseld met grote vlakken glas-in-lood. Het meeste kleur is gebruikt bij het priesterkoor, zodat alle aandacht daar automatisch naartoegetrokken wordt. Dit is overigens ook te zien in de naastliggende kerk.

Het geheel ademt een moderne, maar toch serene sfeer.

Het gehele complex is inmiddels (bijna) gesloopt om plaats te maken voor luxe appartementen.



Onderstaand een impressie van de demontage van het instrument te Nijmegen: